In zijn artikel 'Walking in the city' stelt de Certeau de rationeel, functionele stadsratio tegenover 'the disturbing familiarity of the city'. Een van de belangrijke elementen is dat hij stelt dat net het vertrouwelijke en verstorende de stad een echt menselijke stad maakt. Hij gebruikt ook de tegenstelling 'de stad in beweging' versus 'de geplande stad'. De stad in beweging is 'zoals een kind de ruimte verkent en exploreert tijdens het opgroeien'. Het groeien van betekenis voor het kind kan maar door beweging, door sommige onvoorziene zaken die het tegenkomt of veroorzaakt. Zo kan een echte stad ook pas een menselijke, bewoonbare stad worden als ze ruimte voor beweging toelaat, ruimte voor het onvoorziene. De zuivere ruimtes en gelijkgestemde systemen bedacht door de totaliserende stadsratio maken van de stad een onpersoonlijk en universeel object, waar geen plaats is voor 'narratives', verhalen van buurten vol symboliek, lacunes en de creatie van een memorabele spirit. Wat niet bij het systeem hoort, moet geëlimineerd worden.
In Genk lijkt dat precies aan de hand te zijn. Er is wel letterlijk ruimte voor beweging (je vindt overal sportveldjes, speeltuintjes, netjes aangelegde fietsroutes), maar er lijkt geen figuurlijke ruimte voor 'disturbance' te zijn (vuilnis vind je amper, wat niet past - bijvoorbeeld een woonwagenpark met bijhorende rommel - bevindt zich letterlijk aan de grens van de stad of wordt zo snel mogelijk weggehaald - denk aan de grafiti). Als ik fietste in Genk had ik de indruk een wat lege ruimte te zien die niet leeft.
De Certeau vertrekt voor het verder analyseren van de stad vanuit het uitgangspunt van de wandelaar. Die bevindt zich namelijk 'down below', in de ruimte, op straat. Voorts vergelijkt hij dat wandelen in de stad met het spreken, het ontwikkelen van een eigen taal. Verder zegt hij dat je je naar een betekenisvolle prikkel richt als je wandelt. Zo kan het zijn dat je net door het verhaal van een bepaalde plaats aangetrokken wordt, net zoals het mogelijk is dat je net niet naar een plek gaat, waarvan de naam jou obscuur overkomt. Het is dus het betekenisvolle dat je letterlijk in beweging zet.
Dit kan mijns inziens ook figuurlijk. Ik hoop met mijn ontwerp mensen te laten wandelen, in beweging te zetten, op gedachten te brengen door iets, misschien een verhalend iets, in aanwezigheid te stellen. Als het 'het verhaal' is dat mensen beweegt, moet ik proberen het verhaal bij de mensen te brengen. Hun verhaal. Ik moet dan de tijd nemen om die verhalen te ontdekken, net zoals de wandelaar op zijn pad de stad exploreert.
De Certeau zegt in het artikel duidelijk dat de act van het wandelen zelf vaak over het hoofd wordt gezien. Mensen kijken maar al te gauw naar het traject, het spoor. De ervaring van het wandelen zelf is nochtans waardevol. Dit idee brengt me dan bij het artikel van Masschelein 'The idea of critical e-ducational research' E-ducating the gaze and inviting to go walking. In dit artikel wordt duidelijk dat door het wandelen zelf een bepaalde realiteit naar jou toe kan komen. Als wandelaar kan je 'de kracht' van de weg voelen, ervaren. (Dit kan bijvoorbeeld niet als je over het landschap zou vliegen en het alleen maar zou bekijken vanuit de hoogte.) Tijdens het wandelen heb je de kans om je bloot te stellen, aandachtig te worden, er te zijn. Het voorstel in dit artikel met betrekking tot 'critical e-ducational research' heeft te maken met het leren anders richten van je blik (tijdens het wandelen). E-ducation heeft hier te maken met het weg-leiden van je blik. Met andere woorden, we moeten leren dat ons eigen standpunt (onze blik) ons kan weghouden van 'wat is'. Dat we, als we leren ons eigen perspectief op een bepaalde afstand te houden, een bevrijdende ruimte kunnen creëren die toelaat dat 'wat is' tot ons kan komen. Door uit onze eigen positie te komen, is zelftransformatie mogelijk.
Ik denk even aan mijn reflectie rond 'buiten' komen, blootstelling en het grensoverstijgend 'samen', alsook het bericht over 'afstand'. Misschien is het zo dat wanneer mensen een bepaalde grens oversteken (een afstand afleggen, uit hun eigen positie ( of gemeenschap) komen) en 'iets' (hun verhaal?) blootstellend delen, dat dat proces transformerend kan werken. Dat het net de afstand is tot hun eigen perspectief, hun eigen blik, dat de ruimte creëert om 'wat is' anders te zien. Op die manier kan 'wat is' een andere betekenis krijgen voor alle partijen in dit proces van 'eye-opening'.
Masschelein heeft het ook over het niet stellen van een doel, het gebrek hebben aan intentie, het kunnen wachten.
Ik wil dit element ook verwerken in mijn ontwerp. De kunst van het wachten. Het doen vertragen. Ik denk dat wat Stengers met het praten over de 'idioot' in aanwezigheid van de 'idioot' bedoelt, hier ook mee te verbinden is. Datgene wat we over het hoofd kunnen zien, zoals de ervaring van het wandelen of misschien zelfs de ervaring van de blootstelling tijdens het overstijgen van een bepaalde grens, een ervaring is die op zich waardevol is en waar we niet te snel aan mogen voorbij gaan. Stilstaan bij wat het doet om uit je eigen positie te komen. Het wachten, het stilstaan hierbij is misschien de mobilizer!
Een arme pedagogie is datgene wat toelaat dat de werkelijkheid tot ons kan komen, aldus Masschelein. Niet een pedagogie die de mensen dingen oplegt, maar wel een die vanuit een bevrijde blik toelaat dat 'wat is' tot de mensen kan komen.
Mijn bericht over 'buiten' komen en de ander tot jou te laten spreken heeft hier mee te maken. De bevrijde blik is dan de openheid waarvoor je kiest om 'de ander' (dat 'wat is') tot jou te laten spreken.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten